Beïnvloeding door metaforen

Er zijn veel manieren waarop beïnvloeding van gedrag plaatsvindt. Een van de sterkste beïnvloedingsfactoren die zorgen voor onbewuste beïnvloeding zijn metaforen. Dit heeft alles te maken hoe communicatie en beïnvloeding werkt. In deze blogpost neem ik je mee wat de kracht van beïnvloeding door metaforen is en wat je er tegen kan doen.

Beïnvloeding: de kracht van de metafoor

Een paar weken geleden hadden we in onze managementvergadering een heftig meningsverschil over een dringende verbetering die we volgens mij in onze processen moesten aanbrengen. Niet iedereen was het ermee eens. Een van de deelnemers aan de discussie probeerde de discussie af te sluiten met de volgende metafoor:

“Je kunt een vliegtuig tijdens de vlucht niet repareren.”

Een paar minuten lang was ik weggeblazen door de kracht van deze metafoor. Er zat een prachtige, krachtige logica in. Ik kon me een Airbus 380 voorstellen op 10 km hoogte, vliegend met 1000 km/uur. Er was inderdaad geen manier om het vliegtuig tijdens het vliegen te veranderen. Dat zou zelfmoord betekenen.

Maar toen besefte ik al snel dat ik slim gemanipuleerd werd in mijn beslissingsproces. Ik viel voor de oudste truc uit het boek. De kracht van een grote metafoor dwingt je te gehoorzamen aan de regels van die metafoor. Na het meegaan in die metafoor, kunt niet anders dan naar je bedrijf kijken met de interne logica van een vliegtuig dat 1000 km/uur vliegt. Ik besefte ook dat ik veel stress moet hebben veroorzaakt met mijn eis tot procesverbetering. De metafoor was een vriendelijke hint dat ik roekeloos probeerde te zijn.

Metaforen zijn framing psychologie

Ik besloot niet toe te happen, wetende dat een frame een beïnvloedings-boobytrap is. Als je een metafoor niet verwerpt, accepteer je zijn regels. Het eerste wat ik probeerde was een perverse draai te geven aan de logica van de metafoor door de deze door middel van communicatie te framen. Ik vroeg: “Maar wat als een vliegtuig neerstort? Zou je niet willen proberen het te repareren tijdens de vlucht?” Boem! Ik vond het zelf behoorlijk  slim. Maar ik werd verslagen door de interne logica van mijn frame met een simpel antwoord: “Natuurlijk, maar we zijn toch geen neerstortend vliegtuig? Ik moest bekennen dat ik deze framing strijd verloor en dit niet tot het gewenste beslissingsproces leidde. Deze beïnvloedingspoging was niet effectief en leidde duidelijk niet tot het gewenste gedrag.

Mislukte poging: nieuwe framing

Twee dagen later, in een andere vergadering, lanceerde iemand plotseling een nieuwe metafoor:

“We moeten voortdurend van kliffen springen en onze vleugels ontwikkelen op de weg naar beneden”.

Iedereen was het ermee eens. De waarheid goed verteld. Behalve: Het betekent precies het tegenovergestelde van “Je kunt een vliegtuig niet repareren tijdens de vlucht”. Toen onze hersenen de klif-metafoor accepteerden, konden we ons allemaal een dapper persoon voorstellen die van een klif sprong en al zijn fantasie gebruikte om uit te vinden hoe hij moest vliegen voordat hij de grond raakte. Het voelde als het soort held dat je graag zou willen zijn dit leek kortom een succesvol frame voor beïnvloeding. Het probleem met deze metafoor is echter dat hij gedachten oproept aan radicale risico’s, wilde experimenten en spectaculaire mislukkingen. Niet bepaald de gedragingen waar mensen in organisaties veel trek in hebben. Mensen hielden van de metafoor, maar het lokte helemaal geen gewenst gedrag uit dus de effectiviteit bleef uit.

Beïnvloeding werkt met vriendelijke framing

Een derde poging was veel succesvoller. Ik had mijn lesje geleerd. In de volgende vergadering introduceerde ik de metafoor van de drie knoppen. Bij het leiden van een organisatie, vertelde ik het team, hebben we drie knoppen waarmee we kunnen werken: De eerste knop is om kosten te besparen. De tweede is voor het optimaliseren van de winst op bestaande inkomsten. De derde is voor het verhogen van de omzet.

Ik visualiseerde het draaien aan deze knoppen in de lucht. Het werkte als een tierelier. De rest van de discussie ging over aan welke knoppen we konden draaien en hoe zacht of hard we eraan konden draaien. De metafoor voelde veel vriendelijker aan. In plaats van een Airbus die razendsnel door de lucht raast, of een kerel die van een klif springt, konden we nu een dashboard visualiseren met knoppen die we zachtjes en voorzichtig moeten kalibreren. Iedereen was aan boord.

De moraal van dit verhaal: pas op voor metaforen. Ze nemen bezit van je hersenen op manieren die je je niet kunt voorstellen. Ze bepalen de logica van hoe je over een situatie kunt denken. De enige manier om aan deze logica te ontsnappen is door nieuwe vriendelijke metaforen te introduceren die het beslissingsproces beinvloeden en tot gewenst gedrag leiden.